«QazSpirits» алкогольді және құрамында никотині бар өнімдерді өндірушілер мен импорттаушылар қауымдастығы «Денсаулық» ұлттық қауымдастығымен серіктестікте жұқпалы емес аурулардың қауіп факторларынан туындаған зиянды төмендету бойынша ЕАЭО, ТМД, ЕО, ЭЫДҰ (Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) елдерінің халықаралық тәжірибесін негізге ала отырып және қоғамдық денсаулық сақтау мақсаттарына негізделе отырып қыздырылатын темекісі бар бұйымдарға салық салу жөніндегі ұсынымдары бар зерттеуді ұсынды, деп хабарлайды Деловой Қазақстан.
Зерттеу көрсеткендей, әлемнің барлық жетекші елдерінде зиянды азайту тұжырымдамасы қолданылады және сараланған салық қолданылады: дәстүрлі темекіге жоғары акциз, ал қыздырылған темекіден жасалатын зияны төмен өнімдерге төмен акциз мөлшерлемелері қолданылады. Көптеген дамыған елдерде акциздер тауарлардың түпкілікті құнына әсер ететінін және темекі шегушілердің дәстүрлі темекіден аз зиянды балама темекі өнімдеріне ауысуын ынталандыруы мүмкін екенін түсінеді. Бұл өз кезегінде халықтың денсаулығына оң әсер етеді, темекі шегумен байланысты ауруларды азайтады және осы ауруларды емдеуге мемлекеттік шығындарды азайтады.
«Адам денсаулығына негізгі зиянды темекі түтінінде бар темекінің жану өнімдері келтіреді. Темекі түтіні көптеген химиялық заттардан тұрады, олардың көпшілігі канцерогенді болып табылады. Толығымен инновациялық өнімге көшкен адамдардың денсаулығына ықтимал қауіп-қатер темекі шегуді жалғастырғанға қарағанда әлдеқайда төмен. Темекіні қыздыру құрылғысы жану процесін толығымен жоққа шығарады және темекі түтінімен салыстырғанда құрамындағы уытты заттар орта есеппен 95% – ға аз. Бүгінгі күні 10 – нан астам тәуелсіз және мемлекеттік ұйымдар (АҚШ, Бельгия, Германия, Қытай, Жапония және т.б.) түтінсіз өнімдердің адам денсаулығына әсерінің төмендегенін мәлімдеді» Қазақстандық сарапшы, «Денсаулық» ұлттық қауымдастығының сарапшы дәрігері Гинтаутас Кентра
АҚШ, Ұлыбритания, Нидерланды, Жаңа Зеландия, Жапонияда зиянды азайту тұжырымдамасы денсаулық сақтау саясатының бөлігі болып табылады. Бұл елдерде үкіметтер темекі шегушілердің темекіден аз зиянды түтінсіз баламаларға ауысуын қолдай отырып, темекі шегудің салдарымен күресу үшін бюджет шығындарын едәуір азайтуға қол жеткізді. Осылайша, Жапонияда төрт жылдың ішінде адамдардың 22% – ы темекі шегуді тоқтатып, түтінсіз баламаларға көшті. Сондай-ақ, соңғы үш жылда Жапонияда адамдардың өкпе ауруларына шағымдары бар медициналық мекемелерге жүгінуінің едәуір аз саны байқалады.
Авторлар халықаралық тәсілді қолдануды ұсынады, оған сәйкес қыздырылған темекісі бар өнімдерге акциздер мөлшерлемесін есептеу кезінде қыздырылған темекісі бар өнімдер қорабындағы темекі қоспасының массасы негізге алынады. Еуропалық Одақ елдерінде қыздырылатын темекіден жасалған бұйымдарға акциздерге қарағанда орташа есеппен 72,3% – ға артық сараланған салық салу мен темекіге акциздер пайдаланылады, ТМД елдерінде бұл көрсеткіш 62,4% – ды, ал ЭЫДҰ елдерінде-60% – ды құрайды.
Қазақстанда ұсынылып отырған тәсіл – темекі шегушілердің де, қоғамдық денсаулық сақтаудың да мүддесіне сай келмейтін темекі шекпейтін темекіге акциздерді теңестіру, мұндай жағдайда темекі шегушілердің санын және темекі шегумен байланысты аурулардың статистикасын азайту.
“Бұл қыздырылатын темекісі бар өнімдердің Қазақстанға заңсыз импортының өсуіне әкелуі мүмкін, өйткені шекаралас елдерде, әсіресе Өзбекстан мен Қырғызстанда темекі өнімдерінің осы түрлеріне акциздер Қазақстанға қарағанда едәуір төмен болады, бұл мемлекеттік бюджеттің тиісті шығындарына әкеледі“
QazSpirits қауымдастығының атқарушы директоры Дмитрий Жуков
Сараланған салық салу тәсілі Қазақстанда тауарлардың әртүрлі санаттарында бар, мысалы, алкогольге акциз салу кезінде араққа қарағанда әлдеқайда төмен мөлшерлеме қолданылады, ол күшті алкогольдік сусындарға жатады және шарап пен сыраға қарағанда қоғамға көп зиян келтіреді. Сондай-ақ, қазіргі уақытта кәдімгі темекіге қыздырылған темекісі бар өнімдерге мөлшерлемелермен салыстырғанда акциздің жоғары мөлшерлемесі бойынша салық салынады. Қозғалтқышының көлемі үш литрден асатын автомобильдер де акциз салуға жатады, өйткені көлемі үш литрден асатын қозғалтқыштарда отын шығыны мен тиісінше шығарындылар көп болады. Қоршаған ортаға шығарындылары жоқ балама көлік ретінде электромобильдерге акциздер мен көлік салығы мүлдем салынбайды.
«Көптеген Еуропа елдерінде сараланған салық салуды қолдану мәселелерінде зиянды азайту тұжырымдамасының қағидаттары ескеріледі. Адам денсаулығына зиянды өнімдер мен тауарларға олардың зиянды баламаларына қарағанда жоғары салықтар салынады. Зиянды азайту тұжырымдамасының қағидаттарымен бірге салық салу тетіктерін пайдалану үлкен оң нәтиже береді және компанияларды аз зиянды өнім өндіруге және азаматтардың денсаулығын сақтай отырып, мемлекеттік бюджетті толықтыруға ынталандырады»ҚР Үкіметінің Кәсіпкерлікті дамыту мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссиясы жанындағы Кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сараптама тобы басшысының орынбасары Гүлнәр Құрбанбаева
Сондай-ақ, сарапшылар қыздырылған темекі өнімдері тұтынылатын құрылғыларға акциз салудың орынсыз екенін атап өтті, өйткені бұл қосарланған салық салуға әкеледі. Егер сіз осы логикаға жүгінетін болсаңыз, онда сіз әдеттегі темекі шегу үшін қажет оттыққа, күлсалғышқа және сіріңкеге акциз салуыңыз керек.
Отандық сарапшылардың бағалауы бойынша жұқпалы емес аурулардың (тамақтану, нашақорлық, алкоголь және темекі) қауіп факторларының зиянын төмендету тұжырымдамасын іске асырудан түсетін жалпы экономикалық тиімділік Қазақстанда 387,1 млрд.теңгені немесе жыл сайын 38,71 млрд. теңгені құрайды. Кәдімгі темекі шегушілердің 5%-ын темекінің жану процесі жоқ никотинді жеткізу бойынша баламалы өнім түрлеріне жыл сайын ауыстыру шартымен оң экономикалық әсер 85,7 млрд.теңгені құрайды.
Зерттеу авторлары Қазақстанның мемлекеттік құрылымдарына сараланған салық салудың халықаралық тәжірибесі мен қағидаттарын назарға алуды және темекі мен қыздырылған темекісі бар өнімдерге акциздік мөлшерлемелерді айыра білуді ұсынады.
дереккөз: https://dknews.kz/kz/kazak-tilindegi-makalalar/231790-kazakstandyk-sarapshylar-temeki-men-kyzdyrylgan